Konflikt pomiędzy Bydgoszczą a Toruniem [część 1]

Można zażartować, że konflikt pomiędzy Bydgoszczą a Toruniem jest stary jak toruńskie pierniki. Konflikt trwa trwa już sześć wieków, a ostatnie wydarzenia jeszcze bardziej go zaostrzają. Kto jest temu winny? Można ponownie zażartować – winni są Niemcy.

Toruń to miasto wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO, mogące pochwalić się historią, zabytkami, kulturą i osiągnięciami na polu nauki (nie tylko związanymi z odkryciami Kopernika). Bydgoszcz z kolei jest większa, prężniejsza gospodarczo, coraz bardziej licząca się w kulturze i sporcie. Oba miasta od sześciu wieków rywalizują o pierwszeństwo w regionie Pomorza i Kujaw.

Toruń uzyskał prawa miejskie w 1233 roku z rąk zakonu krzyżackiego, a Bydgoszczy nadał je Kazimierz Wielki w 1346 roku. Krzyżacy od początku wspierali Toruń, honorując miasto szeregiem przywilejów zachęcających ludność do osadnictwa. Bydgoszcz była przygranicznym grodem mającym strzec Polskę przed Krzyżakami. Zaczęła się także rywalizacja – Krzyżacy pragnęli utrzymać wysoki wpływy Torunia i nie zezwalali na rozwój handlu w Bydgoszczy.

Zakon wielką wagę przykładał do prawa składu (będącego obowiązkiem stawianym kupcom przejeżdżającym przez miasto, by zatrzymali się w nim na pewien okres i wystawili na sprzedaż przewożone towary), które obowiązywało w Bydgoszczy. Rozmach bydgoskiego handlu sprawił, iż na zjeździe stanów pruskich w marcu 1402 roku w Malborku oraz na zjeździe miast hanzeatyckich w maju tego samego roku reprezentanci Torunia wysunęli postulat walki z prawem składu. Wielki mistrz krzyżacki poparł inicjatywę i w poufnym piśmie z 20 czerwca 1402 roku polecił, by statki płynące Wisłą nie dopływały do tzw. polskiego brzegu oraz zabronił pruskim kupcom handlowania z Bydgoszczą. W tym samym czasie Bydgoszcz otrzymała wsparcie od ówczesnej stolicy Polski. Kraków utworzył tam swoją stację handlową, która miała omijać Toruń.

Spięcia handlowe przyniosło także… piwo. Pod koniec XIV wieku pojawiło się na rynku bydgoskie piwo, które było gorszej jakości niż śląskie, ale cieszyło się popularnością za sprawą niższej ceny. Trunek polubili także torunianie. Po skargach zdecydowano się na zakaz importu obcych piw. Zakaz ten zdjęto na mocy zjazdu w Elblągu w 1448 roku.

W kolejnym wieku oba miasta wojowały ze sobą o śledzie i zboża. Gdańsk kupował śledzie od Torunia i przewoził je do Poznania. Wkrótce potem Gdańsk zdecydował się na kupno ryb z Bydgoszczy, gdyż statki miały krótszą drogę do pokonania. Polska, jako główny handlarz zbożem w Europie, przewoziła ten produkt rzekami. Wówczas największymi ośrodkami handlu zbożem były Bydgoszcz i Toruń.

W 1409 roku wybuchła wielka wojna Polski z zakonem krzyżackim. Na początku wojny bydgoszczanie na własną rękę atakowali toruńskie statki płynące Wisłą. W odwecie Krzyżacy zaatakowali Bydgoszcz i wyrządzili miastu duże straty. Pomimo wsparcia Krzyżaków torunianie (obawiając się strat gospodarczych i ataków wynikających z strategicznego położenia) zmienili front i skłonili się ku Koronie. Toruń pozostawał w rękach Krzyżaków do 1466 roku (Polska władała Toruniem przez chwilę podczas wielkiej wojny toczonej w latach 1409–1411 – na mocy I pokoju toruńskiego miasto wróciło w ręce Zakonu). Po wojnie trzynastoletniej (zakończonej w 1466 roku), za sprawą II pokoju toruńskiego władzę nad grodem objął Kazimierz Jagiellończyk, obdarzając je przywilejami. Wkrótce potem Toruń stał się jednym z najważniejszych miast w Polsce, gospodarczo ulegającym tylko stolicy.

Dominacja Torunia trwała aż do I rozbioru Polski w 1772 roku. Podczas najazdu Szwedów, Toruń podniósł się ze zniszczeń. Bydgoszcz potrzebowała o wiele więcej czasu. Swój sukces zawdzięcza Fryderykowi II Wielkiemu, który odbudował miasto i wspierał je. Król Prus, pragnąc osłabić Gdańsk i Toruń (oba miasta znalazły się w granicach Prus w 1793 roku za sprawą II rozbioru), zachęcał ludność od osiedlania się w Bydgoszczy. Ściągnięto tam znanych architektów, którzy później modernizowali Berlin. Warto zaznaczyć, że po II rozbiorze oba miasta oskarżały króla o faworyzowanie sąsiada – Bydgoszcz zarzucała Fryderykowi przyznanie Toruniowi korzystniejszego prawa podatkowego, Toruń z kolei krytykował faworyzowanie miasta w celu osłabienia Gdańska i Torunia).

Powoli lecz zdecydowanie Bydgoszcz przejęła funkcję Torunia. W 1807 roku powstało napoleońskie Księstwo Warszawskie. Utworzono nowy podział administracyjny, w którym Toruń znalazł się w departamencie bydgoskim. Po kongresie wiedeńskim oba miasta wróciły do Prus, ale znalazły się w innych ośrodkach administracyjnych. Toruń systematycznie tracił na korzyść Bydgoszczy. Ta przejęła większość handlu zbożem w 1843 roku, kiedy powstała szosa z Inowrocławia transportująca produkty z Kujaw. Miasto doczekało się kolei w 1851 roku – 10 lat wcześniej niż Toruń. W XIX wieku Bydgoszcz, Elbląg i Gdańsk były najważniejszymi miastami w wschodniej części Prus.

Konflikt pomiędzy Bydgoszczą a Toruniem [część 2]