Kredyty indeksowane do euro bądź dolara amerykańskiego - czy można unieważnić umowę?

Choć kredyty pseudowalutowe kojarzone są przede wszystkim z frankiem szwajcarskim, banki udzielały również zobowiązań indeksowanych do euro lub dolara amerykańskiego. Wbrew pozorom, dochodzenie roszczeń z tytułu tych umów nie wiąże się z większym ryzykiem prawnym – podstawy do ich unieważnienia są bowiem identyczne jak w przypadku spraw „frankowych”.

O ile w praktyce zdecydowana większość udzielonych przed laty kredytów pseudowalutowych była indeksowana bądź denominowana do franka szwajcarskiego, o tyle jednak trzeba mieć na uwadze, że banki przedstawiały w swojej ofercie również kredyty waloryzowane innymi walutami (najczęściej euro bądź dolarem amerykańskim). 

Warto pamiętać, że w istocie ewentualne powództwo dotyczące kredytu „eurowego” czy „dolarowego” nie jest obarczone jakkolwiek wyższym ryzykiem procesowym, a potencjalne uznanie umowy kredytu za nieważną w tego rodzaju sprawach następuje dokładnie z tych samych przyczyn jak ma to miejsce w sprawach „frankowych”.

To nie kurs waluty decyduje o nieważności umowy

Przyczyną tego stanu rzeczy jest fakt, iż co do zasady do uznania umowy kredytu za nieważną nie dochodzi ze względu na znaczący wzrost kursu waluty na przestrzeni trwania umowy, gdyż okoliczność ta - jako powstała już po zawarciu umowy - nie ma żadnego znaczenia dla oceny zasadności roszczenia (a to wobec faktu, iż oceny postanowień umowy pod kątem ich niedozwolonego charakteru dokonuje się według stanu istniejącego na moment zawierania umowy). 

Zgodnie z dominującą obecnie linią orzeczniczą sądów powszechnych przyczyn nieważności umowy kredytu pseudowalutowego należy upatrywać gdzie indziej, a mianowicie po pierwsze w fakcie, że na gruncie większości zawieranych umów bank był uprawniony do jednostronnego i całkowicie dowolnego ustalania kursu waluty stosowanego na potrzeby przeliczenia świadczeń stron, a po drugie w fakcie, że banki najczęściej nie przedstawiały konsumentom rzetelnej informacji co do zakresu ryzyka walutowego wynikającego z indeksacji bądź denominacji kredytu do waluty obcej.

Nierówność stron i naruszenie przejrzystości - podstawy do unieważnienia umowy

Tłumacząc pokrótce pierwszą z wymienionych podstaw nieważności umowy wskazać należy, że w zdecydowanej większości kredytów pseudowalutowych waluta obca występowała jedynie „na papierze”, gdyż zarówno wypłata jak i spłata kredytu następowała w polskim złotym. Skoro zatem świadczenia wynikające z umowy kredytu miały być spełniane w złotówce, ale rozliczane w walucie obcej, to konstrukcja kredytu musiała zakładać jakąś formę przeliczenia pozwalającego na określenie równowartości kwoty złotówkowej do waluty waloryzacji. W tym kontekście fundamentalne znaczenie ma fakt, że w przytłaczającej większości spraw to bank na mocy umowy uprawniony był do jednostronnego i całkowicie swobodnego ustalania kursu waluty, a na co kredytobiorca nie miał najmniejszego wpływu. W konsekwencji bank mógł ustalać te kursy całkowicie dowolnie, w ten sposób decydując o kwocie początkowego salda zadłużenia (w przypadku kredytu indeksowanego), kwocie jaką musi wypłacić na rzecz kredytobiorcy (w przypadku kredytu denominowanego) oraz o kwocie jaką kredytobiorca będzie musiał na jego rzecz zwrócić (w obydwu przypadkach). 

Niezależnie, o nieważności umowy świadczy również brak przekazania kredytobiorcy wyczerpujących informacji co do skali ryzyka wynikającego z zaoferowanego kredytu. Zgodnie z coraz powszechniej aprobowanym przez sądy poglądem, powyższe prowadzi do braku spełnienia przez przedsiębiorcę kryterium przejrzystości postanowień umowy (zgodnie z art. 5 Dyrektywy 93/13), przez co konsument nie jest związany postanowieniami „wprowadzającymi” do umowy kredytu element ryzyka walutowego i w konsekwencji nie jest związany umową w ogóle. 

Co najistotniejsze, obydwie powyżej opisane podstawy pozostają uniwersalne niezależnie od tego, czy kredyt jest waloryzowany do franka szwajcarskiego czy też do jakiejkolwiek innej waluty obcej. Z tego też powodu skutecznej ochrony prawnej dochodzić można również w przypadku kredytów „eurowych” czy „dolarowych”, albowiem złożenie pozwu w tego rodzaju sprawach nie wiąże się z jakkolwiek wyższym ryzykiem procesowym niż w przypadku kredytu „frankowego”.

autor: radca prawny Maciej Rączkowski, Korzybski Wojciński Kancelaria Radców Prawnych sp.k.

Chcesz być na bieżąco z informacjami z Torunia i okolic? Obserwuj nas na Facebooku oraz Instagramie.